PostHeaderIcon Hej na Jasielskim Rynku

Trawestując znaną tezę twierdzę, że i w Jaśle wszystkie drogi prowadzą do Rynku. Idziemy zatem, ja najczęściej do rodzinnego domu tuż przy Farze.


Fara i mój rodzinny dom przy Piotra Skargi 4


 I jak wielu, na Mszę Świętą w Boże Ciało. Bywa, że na uroczyste obchody świąt i rocznic. Albo czasem coś załatwić w urzędach. Innym razem na zakupy i okazjonalnie  na lody. Albo po prostu na imprezę, żeby się rozerwać.


Procecja Bożego Ciała 23 czerwiec 2011


Tym razem mamy za przewodnik okazałą księgę "Jasielska agora w ilustracjach". Redakcja zaznacza, skąd intencja, by wydawnictwem tym upamiętnić 100 lecie Niepodległości. Rok 1918 był wszakże czasem odrodzenia się Polski, radości i tryumfu całego narodu, w tym także społeczeństwa jasielskiego. Przypomina o tym baner okolicznościowy widniejący dziś w Rynku. Owego centralnego miejsca, zwanego w Grecji Agorą, gdzie zbierali się ludzie, wokół którego toczyło się życie polityczne, religijne i handlowe. Odwołuje się do tego tytuł dzieła
 


Zdjęcie na okładce
             Zdejmowanie orła austriackiego z gmachu Starostwa 11 listopada 1918

 

Historię jasielskiego Rynku zaczynamy od lokowania miasta na prawie magdeburskim w 1366. Rozplanowanie to, pomimo upływu siedmiu stuleci, w głównych zarysach nadal jest efektem tamtego nadania i kształtuje specyficzny krajobraz miasta.


Jasło z lotu ptaka 1938

Jasło jak świat światem było powiatem i ludzie z całej okolicy garnęli się do życia społecznego, zarówno jako bierni obserwatorzy i rozentuzjazmowani uczestnicy, bądź zagorzali, czynni organizatorzy i twórcy. Gros imprez masowych odbywało się właśnie tu. Niektóre wspominamy. I dodajemy intrygujące wspomnienia o jasielskim Rynku, w tym VABANK 3, czyli nierozwikłaną zagadkę kryminalną sprzed laty. Ujawniony jest także numer kamienicy, w której urodził się Jerzy Duduś Matuszkiewicz. Wskazuje się też na niektóre postaci publiczne zamieszkujące w Rynku.



Magistrat przed  wojną

Przy głównym placu jest Urząd Miasta wzniesiony w miejscu, gdzie w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku był magistrat jasielski piękny, stylowy budynek całkowicie zniszczony przez Niemców w 1944. Starostwo Powiatowe ma też swoje historycznie udokumentowane lokum. Przedwojenny obiekt nie zachował się, zaś ten obecny był wielokrotnie modernizowany, by swą okazałością ubogacać teraz strukturę architektoniczną Rynku. Dzieje tego miejsca znamy ze starych fotografii. Jedna z nich, ze zbiorów muzeum, przedstawia uroczystość poświęcenia Ratusza.
Wygląd Jasła, w tym Rynku, znamy też ze starych pocztówek z obrazami bądź fotografiami. Pierwszymi wykonawcami zdjęć byli Edward Feja  i Józef Zajączkowski. Największą kolekcję takich kart zgromadził Jerzy Ruciński.


Dawniej - handel w piątek

Najbardziej znany obraz o tematyce jasielskiej to "Pożar Jasła w 1826" Jana Bieszczada, zaś najwięcej wizerunków Jasła pozostawił po sobie Apolinary Kotowicz. Reprodukcje niektórych prac mamy w książce.
Frapuje nas także dziejopis o jarmarkach na jasielskim Rynku, które w piątki przerywały monotonię dnia powszedniego. Zjeżdżały do miasta furmanki, na których chłopi zwozili na targ swoje produkty, jak drób, nierogaciznę, cielęta, konie, bydło, słomę, siano, zboże i inne produkty. Rzemieślnicy przywozili swoje wyroby, a kupcy przeważnie wcześniej nabyte towary. To przed laty, bo w 2010, przeniesiono tu handel z Targowicy - po powodzi.
Od zawsze plac funkcjonował w otoczeniu architektury tej części miasta.


Rynek przed wojną

Przy podziale lokacyjnym centrum posłużono się siatką sznurową, co oznacza, że bloki parcelowe rozmierzono wielokrotnością sznura długości około 45 mertów
Rynek w latach II wojny światowej przeżył gehennę całego miasta. Okupacja zaczęła się 8 września 1939 po wkroczeniu do Jasła przez wojska niemieckie. Hitlerowcy chcieli uczynić z tego  miejsca centrum osadnictwa niemieckiego. Na wzór germański przemianowano ulice, place, urzędy. Potem okupant zrealizował plan całkowitej zagłady Jasła. Zniszczono je zgodnie z wcześniej opracowanym planem działań saperskich. Oznaczano budynki odpowiednio: do minowania i palenia  wpisywano nawet daty ich zagłady. Zdjęcia rumowiska Rynku dokumentują ten czas.
Po przełamaniu frontu jaślanie wracali do ruin swojego miasta. Nie było to wcale łatwe, bowiem egzystencja w tych warunkach była utrudniona. Odbudowa zburzonego nienawiścią grodu wraz w Rynkiem powiodła się.


Hydrant miejski w Rynku
 

O tym heroizmie także innych ważnych i wzniosłych dla jaślan wydarzeniach wdzięczności  oraz patriotyzmie mówią tablice pamiątkowe i zabytki jasielskiej przestrzeni architektonicznej Rynku. Są one świadectwem troski o przekaz historyczny dla przyszłych pokoleń.


Festiwal Kapel Ludowych Śpiewaków i Instrumentalistów Jasielskie Okółki 1978


Strefa Rynku była miejscem bardzo wielu rozmaitych i ważnych zdarzeń politycznych, gospodarczych, kulturalnych, religijnych. Niektóre z nich przybierały rangę uroczystości, miały wszakże charakter niecodzienny, odświętny, wzniosły. Zdarzało się, że nieraz upamiętniały dzień o przełomowym znaczeniu w życiu miasta. Tędy przemierzały liczne pogrzeby, bardzo długo na jedyny Stary Cmentarz.


Telewizyjny Turniej Miast Jasło Krosno 30 maja 1965

Od lat jest to też artystyczne centrum Jasła. Zanim wybudowano budynek Urzędu Miasta, na tym miejscu rozkładał się cyrk lub wesołe miasteczko ze strzelnicą i karuzelami, gdzie ludzie chętnie przybywali. Wiele razy na Rynku wyświetlano filmy fabularne i dokumentalne. Tu odbyły się 2 zwycięskie telewizyjne turnieje miast Jasła z Krosnem - 1965 oraz Iławą -1985. Rozmaite formy przyciągały jaślan: koncerty, konkursy, żywe szachy, wystawy, targi. Tłumy gromadziły Dni Jasła.


Telewizyjny Turniej Miast Jasło Iława 16 czerwca 1985

Na Rynku, w okresie legalnego działania "Solidarności" spotykali się mieszkańcy Jasła i okolicznych miejscowości na modlitwach. Tu na tablicach umieszczano informacje o działalności związku, zawieszano lokalne i ogólnopolskie plakaty.


Jasło z lotu ptaka 2010

Szczególne miejsce w północno - wschodnim narożu Rynku ma Kościół Farny pochodzący z XV wieku. Pierwszą świątynię, zapewne drewnianą wzniesiono w 1446. Bogate życie religijne, także to uzewnętrzniane na Rynku, cechowało społeczność jasielską od najdawniejszych dziejów, a było  związane są z historią klasztorów cystersów i karmelitów. Po spaleniu kościoła karmelickiego w drugiej połowie XVIII wieku słynąca łaskami figura Matki Bożej została przeniesiona, przez Rynek, do kościoła parafialnego. Tędy przemierzały symbole cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w 1970 i kopia tego wizerunku z Jasnej Góry w 1983. To tu odbyło się nawiedzenie relikwii świętego Antoniego Padewskiego w1995.


Pożegnanie Jana Pawła II  -  6 kwietnia 2005

Wielkim przeżyciem jaślan było, z udziałem 15 tysięcy osób, pożegnanie Ojca Świętego Jana Pawła II w specjalnej, żałobnej mszy świętej zorganizowanej 6 kwietnia 2005 na płycie Rynku o godzinie 22°°. Poprzedził ją program "Nie cały umieram, to co we mnie niezniszczalne trwa" w wykonaniu artystów Jasielskiego Domu Kultury.


Przed Świętem Zmarłych 2012

Wiersze: "Nasz Rynek" - Henryka  Zycha oraz "Duma o Królu Kazimierzu" i "Księżycówka"  - Edwarda Lechety znakomicie wplatają się w lokalne tematy książki.
Współczesny Rynek jasielski to przestrzeń wyjątkowa, także dla uczniów  przedszkoli szkół. Przychodzą tu z pocztami sztandarowymi uczestnicząc w uroczystościach patriotycznych, lokalnych i państwowych oraz kościelnych. Występują w licznych imprezach organizowanym dla mieszkańców Jasła. Tu corocznie brać uczniowska rozpoczyna radosną żakinadę, symbolicznie przyjmując klucze do bram miasta z rąk Burmistrza Jasła i Starosty Jasielskiego, potem bawi się tu i ówdzie.


Finał XI Ogólnopolskiego Zjazdu Bractwa Młodych Miłośników  Starych Miast 26 sierpień 2006

Jasielscy harcerze na Rynku zadomowili się od początku swej działalności w mieście na codzienność i odświętność. Od dawna odbywały się tu apele, zbiórki, stąd wyruszali na capstrzyki, wyjeżdżali na kolonie i obozy, inaugurowali Tydzień Bohatera Hufca, przekazywali Betlejemskie Światło Pokoju. Tutaj 15 czerwca 1958 otrzymali hufcowy sztandar.


Dni wina 27 sierpień 2016

Od 2005 za sprawą corocznych Dni Wina Rynek ożywia się jako symbol odradzania się współczesnego winiarstwa w Polsce. To bowiem w Jaśle w 1984 powstała pierwsza po wojnie profesjonalna winnica "Golesz" Romana Myśliwca, który wyhodował  polską odmianę winorośli  "Jutrzenka".
Rynek w Komiksie Antoniego Bosaka jest takim ujęciem tematu, które pomoże czytelnikowi w swej wyobraźni łatwo przenieść się w historyczną przestrzeń dawnego Jasła. Scenki z życia mieszczan mają charakter popularno - naukowy, więc łatwo są przyswajalne.


Sylwester 2013/14

Fotografie Rynku nocą to zapis czasów współczesnych tego magicznego miejsca. Robione rozmyślnie, bądź przypadkowo, są skarbnicą dokumentującą wszelakie tutaj działania. Wiele wykonał pomysłodawca tego - 58 swojego wydawnictwa - Zdzisław Świstak. Ma przebogate archiwum. Niektóre zebrał na potrzeby tej książki od innych autorów. Sporo pochodzi z Muzeum Regionalnego w Jaśle oraz Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Moje fotki to też wcale pokaźny zbiór obrazujący życia Jasła.


Kalendarzyk 2005

Także z mojej kolekcji są kalendarzyki, te w publikacji to rynkowe listki z grosikiem  datowane 2000 -2016.


Serwis z remontu Rynku w  jego różnych etapach jest swoistą dokumentacją przeobrażeń tego miejsca.
Zajmujący się w fotografią Marek Maczuga od 1987 prowadzi w Jaśle pracownię "Marfot". Nie raz był z aparatem w Rynku, co dowodzi jego spojrzenie ukazujące piękno otoczonego zabudowaniami placu i jego dziedzictwo kulturowe.
Mieszkający nieopodal Rynku Tomasz Kasprzyk jest związany z Jasłem, a obraz miasta zatrzymany w kadrze tworzy nieustannie. Wystawia i publikuje. Swoista ekspozycja znajduje się też w albumie.

Żywy herb 13 wrzesień 2014

W monografii poświęconej historii i znaczeniu jasielskiego Rynku nie mogło zabraknąć pokłosia konkursów fotograficznych "Jasło moje miasto" urządzanych przez Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego i Młodzieżowy Dom Kultury. Stają się świadectwem i dokumentem nieubłaganego upływu czasu, przedstawiając zakątki naszego ukochanego miasta.
"Obiektyw Jasielski", miesięcznik z 27- letnią tradycją, jest z Rynkiem za pan brat. Dzięki różnorodnej tematyce obrazującej codzienność zdarzeń tego miejsca. Dziennikarze naszej gazety z wielką starannością i rzetelnością przygotowali stosowny extra serwis do tego wydawnictwa.
Całość zamyka bibliografia selektywna Miejskiej Biblioteki Publicznej o tematyce Rynku.