Kolegów odwiedzających "Dom Nauczyciela" w Jaśle zaciekawiły obrazy tamtejszego wystroju wnętrz. Toż to dzieła Heleny Machowicz - długoletniej nauczycielki Szkoły Podstawowej nr 1 Jaśle. Miałem szczęście, pod jej okiem stawiać, pierwsze kreski i plamki. Mało tego, bywałem w domu artystki podziwiając wytwory Jej przebogatej twórczości.

Obraz Heleny Machowicz

Z plastyki zawsze miałem piątkę i do dzisiaj patrzę na świat przez pryzmat sztuki. Moje szkolne prace pokazywano wśród dziesiątek innych na plenerowych wystawach, jakie urządzano na ogrodzeniu Parku Miejskiego od strony głównej ulicy. Taką galerię podziwiało całe miasto. Moje nastoletnie zainteresowania plastyczne rozwijały się w korzenioplastyce, ku uciesze krewnych, których nimi obdarowywałem, co ciekawe niektóre zachowały się do dziś.

Wkroczywszy w życie zawodowe w Wydziale Oświaty Prezydium Powiatowej Rady Narodowej miałem miły obowiązek oceniać uczniowskie prace konkursowe na różne tematy. O ich poziom dbali nauczyciele plastyki w szkołach. Oto niektórzy z nich: Zofia Błażej, Anna Bemben, Kazimiera Kutyna, Irena Rucka - Wiśniowska, Maria Pepera. Wychowanie przez sztuki piękne było też zawsze troską pań w przedszkolach.

Karol Brej

O ważności upowszechniania sztuki przekonywałem się też działając w Jasielskim Domu Kultury, który od lat zajmuje się profesjonalnie popularyzowaniem sztuk plastycznych. Tu też obserwowałem zajęcia rozwijające talenty dzieci, młodzieży i dorosłych. Placówka ta, od zarania swej działalności w 1950, opiekowała się twórcami ludowymi z całego regionu. Ich różne w formie i treści prace konfrontowano w swoistej rywalizacji, wystawiając je przy tym zarówno w Jaśle, jak i poza terenem miasta, promując w ten sposób podopiecznych. Ba, JDK pomógł niektórym uzyskać świadczenie państwowe dla codziennego bytowania. Plejada nieprofesjonalnych twórców jest zacna: Władysław Chajec, Karol Brej, Leopold Żychowski, Antoni Bolek, Jan Wojtas, Stanisław Ryznarski i wielu innych. Wspierający ich instruktorzy, mający też inne zadania edukacyjne i twórcze, także popularyzowali z rozmachem i starannością wszelakie trendy sztuk plastycznych. Zawsze twórczo zajęci. Kiedyś zajmowali się tym: Eugeniusz Zabawa, Leokadia Radwańska-Dybaś, Jan Skarbek, Bożena Dybaś, Danuta Bielamowcz, Wiesław Nadymus. Obecnie instruktorami plastyki są Ewa Kusiak i Anna Brożyna. Prowadzą zajęcia, urządzają wystawy, wykonują scenografie i oprawę rozmaitych zdarzeń, także 3 maja i Bożego Ciała. Klub "Niteczki" JDK skupia twórców nieprofesjonalnych. Grupa malarska zajmuje się  pisaniem ikon. Biennale Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej honoruje rodzimych twórców.

Kompozycja na jedwabiu Anny Brożyny

Także kiermasze świąteczne urządzane przez JDK aktywizują środowisko. Swoje prace prezentują tu głównie członkowie Stowarzyszenia Rękodzieła Artystycznego: Alicja Antonik, Grażyna Jaśko, Krystyna Mikołajczyk, Agnieszka Kuznecka, Agata Maślanka, Elżbieta Pawlik, Agnieszka Praskowicz, Barbara Ryznar, Maria Stanisławczyk, Bogusława Stanisz, Adam Rapała, Urszula Niebieszczańska, Amelia Przybyłowcz, Małgorzata Urban, Danuta Głowaty, Bożena Jurowska i inni.

Po plenerze rzeźby JDK

Jasielski Dom Kultury w latach 70 organizował  plenery malarskie z udziałem studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1976 młodzi plastycy namalowali między innymi kościoły Sióstr Wizytek i Franciszkanów. Nie spodobały się ówczesnym władzom, więc obrazy by je ocalić, pozyskałem do swojego mieszkania. Długo zdobiły pokoje od wschodu - ten ze świątynią z Górki, zaś od zachodu - gmach franciszkański. Po jakimś czasie oprawione płótna przekazałem do rzeczonych klasztorów.

Obrazy Kościołów Sióstr Wizytek i Franciszkanów

Także w latach siedemdziesiątych  ogólnopolskie plenery rzeźbiarskie w Jaśle gromadziły, wokół przeobrażanych z pni drzew w postaci, zaciekawionych przechodniów.  A powstałe wtedy monumentalne prace, które przez lata zdobiły otoczenie JDK, dziś są wewnątrz budynku. Wykonawcami lipowych rzeźb byli utytułowani artyści ludowi z różnych regionów Polski. W latach 2005 i 2006 urządzano międzynarodowe plenery rzeźbiarsko - malarskie, których uczestnikami byli  wykładowcy i studenci uczelni artystycznych. Wówczas JDK  znacznie powiększył swe zbiory. Kamienne rzeźby spółczesne stoją dziś przed budynkiem. Placówka ma też własną kolekcję cennych obrazów. Mamy tu  dzieła: Zygmunta Czyża, Jana Wodyńskiego, Marii Anto, Stanisława Kuci, Wiesława Szamborskiego, Marka Sapetto, Renaty Niemirskiej - Pisarek, Zdzisława Ostrowskiego, Jadwigi Dziędzielewicz i innych. Część kolekcji to nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki, które darowały prace ówczesnych studentów, dziś uznanych twórców.  

Wystawa prac Anny Lewińskiej w JDK 2018

Kiedyś swym kowalstwem artystycznym zaciekawiał Edward Dubiel związany z JDK i "Ruchem". W Klubie "Pax" działała jako twórca tkactwa artystycznego i rzeźby, równocześnie  animatorka kultury Ewa Kroczka.

Szczególną oazą edukacji plastycznej jest, bliski mi, z racji 22 letniego tamże dyrektorowania, Młodzieżowy Dom Kultury, gdzie od 1983 trwa pożyteczny rozwój zainteresowań w tym kierunku, prowadzony przez Alicję Romanow. Z setek wychowanków, autorów tysięcy tworzonych różnymi technikami prac, dla wielu był to zadatek do dalszego kształcenia, a wystawy są zwieńczeniem dziecięcych pasji.

Wystawa twórczości dzieci w MDK

W sierpniu 2017 pokazała swoje rzeźby rysunki, malarstwo i formy użytkowe Karolina Cygnar, studentka krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Julia Klimek,  zasmakowawszy plastyki  grafiki warsztatowej  w MDK, kształci się w liceum plastycznym. Inna wychowanka MDK Barbara Gonera, dojrzała artystka, pracuje w szkolnictwie. Nie bagatelizujmy przy tym dziecięcych ilustracji kredą na asfalcie okazjonalnie zdobiących Ogród Jordanowski, tudzież inne place i chodniki.

Dzień Dziecka w Ogrodzie Jordanowskim

Działając w MDK miałem zaszczyt współpracować z Zofią Błażej, która tutaj, a także w swej macierzystej SP nr 4 swe twórcze pasje przekazywała młodzieży. Sztukę artystycznego tkania ujawniała także osobom dorosłym prowadząc zajęcia w Klubie Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz "Civitas Christiana", dawniej "Pax". Uczestniczyła, wraz z wychowankami, w przeglądach wojewódzkich "Nauczyciel - Uczeń". Swoje prace prezentowała na licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych.

Zofia Błażej

Ma swój wkład w życie artystyczne miasta Jasielska Spółdzielnia Mieszkaniowa, prowadząc ongiś pod opieką Krystyny Marchewki - Mikołajczyk i Kazimiera Gozdeckiego zajęcia plastyczne z dziećmi.  Obecnie sprzyja twórczości dorosłych.

Dzieci ze specyficznymi potrzebami edukuje artystycznie jasielski Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy. Podczas zajęć wychowankowie odkrywają nietypowe techniki plastyczne, integrując się przy tym i wzmacniając wiarę we własne zdolności.

Istotą Warsztatów Terapii Zajęciowej Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Jaśle jest rehabilitacja przez sztukę. Przykładem służą tacy animatorzy jak Małgorzata Świstak, specjalistka rękodzieła i pirografii. W gronie uczestników zajęć swoimi pracami z gliny i malarstwa zdumiewa Tomasz Stój.

Kiermasz świateczny uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej 2018

Stanisław Kokoszka promujący w Jaśle na przełomie lat 80 i 90 baseball, zaciekawił nauczycieli plastyki, na regionalnej konferencji metodycznej w MDK, pokazem string artu czyli tworzenia obrazu z pomocą nitek rozciąganych na wbijanych do deski gwoździkach.

Biblioteka Pedagogiczna w Galerii Twórczości Artystycznej Nauczycieli systematycznie pokazuje u siebie różnorodny dorobek pedagogów. Wystawiali między innymi Adam Rąpała, Kazimierz Rysz, Anna Papiernik, Bożena Jurkowska, Lidia Szafarz, Eugenia Kuzyk - Czerwonka, Grażyna Jaśko, Zofia Błażej, Urszula i Joanna Suskie. Wcześniej takie pokazy urządzała sekcja emerytów ZNP. Niektórzy z wymienionych nauczycieli i inni utalentowani seniorzy; Zofia Kawa, Krystyna Wolska, Hanna Żak- Nicpoń, Karol Brej, Genowefa i Bogdan Czerwińscy, Maria Leśniak, Stanisława Putyło, Alicja Antonik, Teresa Wilk, Zofia Zoła z dumą upowszechniają, głównie rękodzieło artystyczne i malarstwo, w szeregach Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

Wystawa rękodzieła artystycznego i malarstwa Uniwersytetu Trzeciego Wieku

Od 2012 przyznawane są przez Burmistrza Jasła stypendia artystyczne. Fundowane są osobom zajmującym się twórczością artystyczną i upowszechnianiem kultury. W 2018 jednym z trzech laureatów jest student Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Miłosz Nowakowski, który wykona cykl prac malarskich o tematyce jasielskiej i przygotuje wystawę. Poprzednio honorowani plastycy to Karol Godek (2013 i 2017) Małgorzata Samborska (2014), Patrycja Ochała (2015) i Piotr Kolanko (2016).

Logo stypendium artystycznego

Mijamy na co dzień ładne, przyciągające wzrok lub odpychające witryny sklepowe. Kiedyś mieli na to wpływ plastycy - w MHD Genowefa Samborska- Podkul, Ewa Zawilińska - Mytych, prywatnie autorka prac olejnych  i Marian Bajorek świetny w rzeźbach styropnianowych. W PSS/WSS Ewa Bogdan -Kroczka, Maria Kotulak, Wanda Polak, Jadwiga Rozmus, Ewa Pietraszek, Marian Bajorek, Grażyna Janowska malująca z zamiłowania obrazy i Ewa Zawilińska - Mytych wcześniej także w Arged. W WPHW Genowefa Podkul, Agata Owsiany i Elżbieta Marszałek. W Spółdzielni Inwalidów "Jasiołka" Tomasz Olbrot. W Spółdzielni Usług Wielobranżowych Roman Kościow, znakomity portrecista i fotografik i Jan Kukułka, zdolny malarz związany także BiK, AES, RSW Ruch. Własną działalność malowania szyldów na szybach miał Jerzy Kościow. Sklepy Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" i PZGS stroiła Halina Drozd.

Pasaż handlowy przy ulicy 3 Maja

Organizowane były konkursy na wystawy sklepowe, pamiętam te urzekające bożonarodzeniowe. Teraz wszechobecne reklamy zaśmiecają krajobraz miejski. Tu i ówdzie stoi pomnik, efekt wyobraźni twórcy i intencji pomysłodawcy. Na rogatkach miasta ustawiano tzw. witacze. Bywało, w PRL-u, że w różnych częściach miasta, zwłaszcza przy zakładach pracy, montowano propagandę wizualną autorstwa głównie plastyków zakładowych. Pamiętam wytwory Ireny Kopacz i Romana Maczugi z "Gamratu", Zbigniewa Czajkowicza z "Rafinerii", Wiesława Sanokowskiego z ZDK "Chemik" i "Zakładu Płyt Wiórowych", Jadwigi Owsiak z "Pektowinu".

Po okolicznościowe bukiety chodzimy do rodzimych kwiaciarni, gustowne wiązanki były kiedyś domeną rodziny Ligęzów. Dziś w konkurencji przebija się "Flora", "Orchidea" i inni dekorujący także miejsca ślubów. O wszelaki pogrzebowy wystrój troszczą się liczne firmy "Hades", "Kalla", "Okarma", "Betlej".

Trzeba przyznać, że ostatnio zyskały bardzo, plastycznie, nasze lokale gastronomiczne "Parkowa", "Keks" i inne.

W Parkowej

Cukiernictwo jest pasją jaślanina Kamila Mikołajczyka, który w stolicy prowadzi cukiernię "Słodki drań", serwującego artystyczne torty. Patrycja Janusz, uczennica Zespołu Szkół Spożywczych i Usługowych w Jaśle w 2017 wygrała ogólnopolski konkurs "Bake&Play" ściśle związany ze sztuką cukierniczą. Przekonana o tym, że zarówno smak, jak i wygląd słodkości jest ważny, upiekła oryginalny tort "Raj czekoladowo  gruszkowy".

Patrycja Janusz i kamil Urban

Zaś Kamil Urban z tej samej szkoły w 2018 zdobył I miejsce na V Międzynarodowych Mistrzostwach Polski w Szyciu w ramach Cracow Fashion Week 2018. Spodobał się pomysł, kreatywność, jakość odszycia oraz dopasowanie materiału do wybranej formy odzieżowej. Zwycięzca w nagrodę będzie bezpłatnie przez semestr pobierał nauki w Szkole Artystycznego Projektowania Ubioru w Krakowie.

O innych przejawach obecności sztuk plastycznych w Jaśle wspomnę niebawem.
Bo już Oscar Wilde twierdził "Nie istnieje nic takiego, czego by sztuka nie mogła wyrazić".